کوکی چیست و چه مزایا و معایبی دارد؟

تردیدی وجود ندارد که در عصر اینترنت ساده شدن وب‌گردی یکی از مهم‌ترین موضوعات و دغدغه‌های مخاطبان و برنامه‌نویسان محسوب می‌شود. توسعه دهندگان وب و برنامه‌نویسان روزبه‌روز شیوه‌های جدیدی را به کار می‌برند تا وب‌گردی را ساده‌تر نمایند. سهولت استفاده از وب‌سایت‌ها یکی از گزینه‌هایی است که همواره توسعه دهندگان بر آن تاکید داشته و برای محقق کردن آن تلاش می‌کنند؛ بنابراین کوکی (Cookie) مرورگر برای بهبود تجربه کاربران به کار گرفته شده است.

با استفاده از ردیابی آنلاین و کوکی‌ها، مشاغل آنلاین قادر به درک بهتر منافع مشتریان و چشم‌اندازهای خود هستند. آن‌ها با این کار تبلیغات هدفمند و پیام‌های بازاریابی متناسب با مشتریان را ارائه می‌دهند. در این مقاله ضمن معرفی مقوله کوکی، اهمیت استفاده از آن، مزایا و معایب به‌کارگیری کوکی مرورگر به سایر موضوعات مهم و مرتبط نیز خواهیم پرداخت. پس توصیه می‌کنیم برای روشن شدن کامل موضوع، تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

کوکی چیست؟

نکته جالبی که باید به آن دقت داشته باشیم این است که کوکی در دنیای مرورگرها تعریف و کاربرد بسیار متفاوتی نسبت به دنیای واقعی دارد. کوکی در بستر وب و اینترنت یک نوع شیرینی خوشمزه و لذت‌بخش نیست. کوکی‌ها (Cookies) یا کوکی مرورگر داده‌هایی هستند که به‌صورت فایل در کامپیوتر کاربران ذخیره می‌گردند و هنگامی که یک کاربر از وب‌سایتی استفاده می‌کند، این اطلاعات به سرور وب‌سایت فرستاده خواهند شد. وجود کوکی باعث می‌شود که اطلاعات کاربر فراموش نشود.

احتمالاً برای شما هم پیش آمده باشد که وقتی برای بار اول وارد سایتی می‌شوید، نیاز به وارد کردن اطلاعات کاربری دارید اما برای دفعات بعدی اطلاعات به‌صورت خودکار وارد شده و سایت برای شما بارگذاری می‌گردد که این کار توسط کوکی‌ها انجام گرفته است. در واقع کوکی‌ها مواردی مثل اطلاعات ورود، شخصی‌سازی‌ها و … را ذخیره می‌کنند.

یکی دیگر از دلایل وجود کوکی‌ها این است که هر درخواست در پروتکل HTTP از درخواست بعدی مستقل بوده و سرورها نمی‌توانند درخواست‌های متعدد کاربران را دسته بندی کنند. با ذخیره‌ی فایل کوچکی از اطلاعات مربوط به کاربر این مسئله حل می‌شود و درخواست‌های هر کاربر از یکدیگر جدا می‌شوند.

کوکی‌ ها از چه بخش‌ هایی تشکیل شده اند؟

هر کوکی از بخش‌های متفاوتی تشکیل شده است که هر کدام از این بخش‌ها کار مخصوص به خود را انجام می‌دهند و ما در این قسمت از مقاله به معرفی کوتاهی از این بخش‌ها خواهیم پرداخت:

1. Domain: نام و آدرس وب سایتی که کوکی را ایجاد کرده است، مشخص می‌کند.
2. path: مسیر دایرکتوری‌ها را معین می‌کند.
3. expire: همانطور که پیشتر اشاره کردیم، کوکی‌ها دارای تاریخ انقضاء هستند و در این بخش اطلاعات مربوط به تاریخ انقضا ذخیره می‌گردد.
4. content: در این بخش تمام اطلاعات مورد نیاز سایت برای ورود مجدد کاربر و سوابق گذشته ذخیره می‌گردد.
5. secure: اطلاعات امنیتی که مربوط به سرویس دهنده‌های امن می‌باشد در این قسمت ذخیره می‌گردند.

چه اطلاعاتی توسط کوکی‌ ها ذخیره می شوند؟

تا اینجای مطلب متوجه شده‌ایم که هر کوکی حداقل نام وب‌سایت و شناسه ما را ذخیره می‌کند اما برخی از وب‌سایت‌ها اطلاعات دیگری را نیز ذخیره خواهند کرد که در ادامه به برخی از این اطلاعات ذخیره شده اشاره خواهیم کرد:

• مواردی که در سبد خرید موجود هستند.
• مدت زمانی که شما در یک وب‌سایت سپری می‌کنید.
• انتخاب‌های شخصی یا تنظیماتی که انتخاب ‌می‌کنید.
• لینک‌هایی که هنگام بازدید از وب سایت کلیک می‌کنید.
• ثبت صفحاتی که در گذشته بازدید کرده‌اید.
• حساب‌هایی که وارد می‌شوید.

بهتر است بدانید که بهره‌بردن از کوکی محدود به سایت‌های خاصی نشده و همه وب‌سایت‌ها قادر هستند از کوکی استفاده کنند. یکی از سایت‌های پرکاربرد که می‌توان از آن نام برد، گوگل است. گوگل با استفاده از کوکی‌ها تجربه کاربری افراد را بهبود می بخشد و اطلاعات را در مراجعات بعدی مورد استفاده قرار خواهد داد. با این کار افراد به آنچه که تمایل دارند و در جستجوی آن هستند، زودتر خواهند رسید.

انواع سایت‌های فروشگاهی، خدماتی، خبری، گردشگری، علمی، مسافرتی و … می‌توانند از کوکی استفاده نمایند. آن‌طور که اشاره شده هر وب‌سایت برای هر کاربر می‌تواند حداکثر ۲۰ کوکی ارسال کند و حجم هر کوکی نیز بایستی کمتر از ۴ کیلوبایت باشد. با توجه به این مطلب استفاده از کوکی‌ها هم محدودیت‌ها و قوانینی دارد.

انواع کوکی کدام است؟

کوکی‌ها شبیه به هم نبوده و به دسته‌های گوناگونی تقسیم می‌شوند اما به‌صورت کلی دو نوع کوکی مرورگر وجود دارند. کوکی‌هایی که مستقیماً به وب‌سایت مربوط می‌شوند را کوکی اول شخص «first-party Cookie» می‌نامند و آن‌هایی که توسط اشخاص ثالث ایجاد می‌گردند را کوکی‌های سوم شخص «third-party Cookie» نام‌گذاری کرده‌اند. اگر بخواهیم راجع به تفاوت این دو نوع صحبت کنیم، باید اشاره کنیم که از لحاظ فنی بین کوکی‌های اول‌شخص و کوکی‌های شخص ثالث هیچ تفاوت اساسی وجود ندارد. باید بدانید که هر کوکی مرورگر مالکی دارد و به دلیل همین موضوع آن‌ها را نام‌گذاری کرده‌اند.

کوکی اول شخص مستقیماً توسط همان سایتی که کاربر در حال بازدید از آن است ایجاد می‌گردد. در این بخش از ماجرا خوب است یک نکته مهم را با ذکر مثال برای شما روشن کنیم. تصور کنید در حال بازدید از سایتی هستید که یک ویدئو از سایت یوتیوب را در محتوایش جای داده است. در این صورت یوتیوب برای آن ویدئو، کوکی‌های ویژه خودش را ایجاد خواهد کرد که به آنها کوکی سوم شخص گفته می‌شود؛ بنابراین تمام کوکی‌هایی که توسط دامنه دیگری به جز دامنه‌ای که در حال بازدید از آن هستید به وجود می‌آیند، کوکی شخص ثالث محسوب می‌شوند.

با توجه به نکات اشاره شده می‌توان نتیجه گرفت که کوکی‌های شبکه‌های اجتماعی نیز از نوع شخص ثالث محسوب شده و با ردیابی فعالیت‌های کاربر می‌توانند تبلیغات هدفمند را برایش ارسال نمایند. در نظر داشته باشید که می‌توان به‌صورت کلی کوکی‌های شخص ثالث را مسدود کرد. فرایند انجام این کار در مرورگرهای مختلف تفاوت دارد اما در مجموع اصلاً کار سخت و پیچیده‌ای نیست. در اینجا می‌خواهیم شما را با نوع دیگری از تقسیم‌بندی کوکی‌ها آشنا کنیم. از نگاه دیگر می‌توانیم کوکی‌ها را به دو دسته تقسیم کنیم:

کوکی موقت (session cookies)

کوکی‌های موقت تا زمانی که کاربر در حال بازدید از سایت است، کارایی دارند و با بستن سایت توسط بازدیدکننده منقضی خواهند شد. در واقع این نوع از کوکی‌ها برای حرکت بین صفحات استفاده می‌شوند.

کوکی دائمی (persistent Cookies)

این نوع از کوکی‌ها برای دفعات بعدی مراجعه کاربر نیز به کار رفته و تا زمان تاریخ انقضاء همچنان قابل استفاده خواهند بود. البته توجه داشته باشید که برخی از کوکی‌ها پس از انقضا نیز می‌توانند توسط وب‌سایت‌ها بروز رسانی شده و برای بار دیگر مورد استفاده قرار گیرند.

مزایا، معایب و تصورات اشتباه درباره کوکی‌ ها

در ابتدای این بخش به مزایای کوکی مرورگر می‌پردازیم و بعد به سراغ معایب آن‌ها خواهیم رفت و در انتها به چند مورد از تصورات اشتباه در مورد کوکی‌ها اشاره خواهیم کرد:

مزایای کوکی‌ ها

اگر بخواهیم صریح و روشن صحبت کنیم باید کوکی مرورگر را مفید بدانیم. باید بپذیریم که بدون وجود کوکی‌ها، اینترنت به‌گونه‌ای دیگر بود و شبیه آن چیزی که امروزه استفاده می‌کنیم، نمی‌توانستیم از آن بهره ببریم. برای ورود به هر شبکه اجتماعی یا وب‌سایت باید اطلاعات مربوط به اکانت را هر بار مجدد وارد می‌کردیم و بسیاری از تنظیمات دیگر را دوباره و دوباره انجام می‌دادیم و این موضوع به شدت خسته کننده بود.

حتماً شما هم تجربه کرده‌اید که برخی از وب‌سایت‌ها برای کاربران خودشان این امکان را فراهم کرده‌اند تا صفحات سایت را بر اساس سلیقه شخصی خود تنظیم کنند و انواع چیدمان را انجام دهند. بسیار واضح است که کاربران اصلا تمایل ندارند برای دفعات بعدی همه این شخصی‌سازی‌ها را مجدد و از ابتدا اعمال کنند، کوکی‌ها در اینجا کمک کرده و همه چیز را ذخیره خواهند کرد تا در مراجعات بعدی، کاربر همان طراحی را ببیند که در بازدید قبلی، خودش آن را تنظیم کرده است.

کوکی‌ها می‌توانند رفتار کاربر را زیر نظر بگیرند و شرکت‌های تبلیغاتی با استفاده از این قابلیت و بر اساس تمایلات کاربران، اقدام به تبلیغات آنلاین کنند. البته باید اعتراف کرد که این موضوع چندان برای کاربران جذاب نیست اما برای شرکت‌ها کارایی بالایی دارد. یکی دیگر از مزایا و کاربردهای مهم کوکی مرورگر در سایت‌های فروشگاهی نمایان می‌شود. هر محصولی که انتخاب می‌کنید توسط کوکی در سبد خرید ذخیره می‌شود و وقتی در نهایت برای خرید نهایی اقدام کنید، همه محصولات انتخابی لحاظ خواهند شد.

توجه به این نکته ضروری است که هیچ سایتی قادر نیست کوکی سایت دیگری را از مرورگر شما بخواند بنابراین از این لحاظ نمی‌تواند خطری را متوجه اطلاعات شما کند. تنها یک راه برای افشا اطلاعات از طریق کوکی وجود دارد که آن هم سرقت کوکی است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت. البته یک راه‌حل مطمئن برای این مشکل وجود دارد و آن راه‌حل این است که هرچند وقت یک‌بار همه کوکی‌ها را حذف و مجدد به‌حساب‌های کاربری خود در سایت‌ها وارد شوید.

معایب کوکی‌ ها

تا به اینجا از محاسن کوکی‌ها برای شما گفتیم و حالا به چند عیب هم اشاره خواهیم کرد: اولین مشکل جایی است که ما به‌صورت مشترک از یک رایانه استفاده می‌کنیم. برای روشن شدن این مشکل فرض کنید در کافی‌نت‌ها، سایت دانشکده یا در یک شرکت کامپیوتری، اطلاعات کاربری شخصی که قبلاً از کامپیوتر استفاده نموده، به کمک کوکی‌ها در اختیار کاربر بعدی قرار گیرد. این مشکل، زمانی بیشتر قابل لمس خواهد شد که دسترسی به اطلاعات شخصی مهم کاربر، رمزهای عبور، شماره حساب بانکی و… وجود داشته باشد که می‌تواند به یک فاجعه تبدیل شود.

همان‌طور که اشاره کردیم ممکن است سوء استفاده شرکت‌های تبلیغاتی از اطلاعات ثبت شده در کوکی‌ها برای کاربر عذاب‌آور باشد و این موضوع یکی دیگر از معایب کوکی‌ها محسوب گردد. یکی دیگر از معایب کوکی‌ها پاک شدن آسان آن‌ها است؛ به این ترتیب که ممکن است با پاک شدن کوکی‌ها، اطلاعات مربوط به دسترسی ما به یک صفحه خاص نیز پاک شود که این موضوع وقتی ما در سایت‌های زیادی با نام‌های کاربری و گذرواژه‌های متعدد ثبت‌نام کرده باشیم، اصلاً اتفاق خوشایندی نخواهد بود.

اشکال دیگری که می‌توان گرفت این است که کوکی‌ها نمی‌توانند اطلاعات پیچیده را ذخیره نمایند زیرا محدود به اطلاعات رشته‌ای و ساده هستند. محدودیت‌های فراوانی در اندازه متن کوکی وجود دارد، کوکی‌های منحصر به فرد و خاص می‌توانند اطلاعات بسیار محدودی (حداکثر ۴ کیلوبایت) داشته باشند.

تصورات اشتباه در مورد کوکی ها

تا اینجای مقاله راجع به نکات مختلفی پیرامون کوکی مرورگر صحبت کرده‌ایم اما موضوع دیگری هم وجود دارد و آن هم این‌که تصورات اشتباهی پیرامون کوکی‌ها به وجود آمده است که در این بخش به برخی از آن‌ها اشاره خواهیم کرد:

1. استفاده از کوکی به عنوان ویروس : کوکی تنها یک فایل متنی ساده می‌باشد و قادر نیست به بخش‌های مختلف دستگاه شما نفوذ پیدا کرده و جاسوسی کند. متأسفانه این تصور اشتباه توسط تعداد زیادی از کاربران به یک باور قطعی و ریشه‌دار تبدیل شده است. درصورتی‌که باید اذعان کرد که درست نیست و اصل قضیه چیز دیگری است. توجه به یک نکته در این قسمت ضروری به نظر می‌رسد و آن نکته این است که کوکی‌ها امکان ردیابی کاربر را دارند و همین موضوع نقش بزرگی در تحول دیجیتال مارکتینگ ایفا خواهد کرد چرا که برای تبلیغات هدفمند و بازاریابی از این قابلیت فوق‌العاده کوکی‌ها استفاده می‌گردد.

2. ویروس‌ها می‌توانند داخل کوکی‌ها را بخوانند: کوکی‌ها توسط دستگاه کاربر ایجاد می‌گردند و ویروس‌ها قادر هستند داخل آن‌ها را بخوانند اما نمی‎توانند به رمز عبور شما دسترسی پیدا کنند؛ زیرا اطلاعاتی مانند رمز عبور درون کوکی‌ها به شکل کد خاص ذخیره می‌شود و به‌هیچ‌عنوان جای نگرانی نخواهد بود.

چگونه کوکی‌ ها را می‌ توانیم پاک کنیم؟

برای پاک کردن کوکی‌ها لازم است تا مراحل کوتاه و آسانی را طی کنیم. این مراحل از طریق بخش تنظیمات مرورگر رایانه یا گوشی شما انجام خواهد شد. از آنجایی که انواع مرورگرهای وب برای رایانه و گوشی‌ها موجود است، در این قسمت آموزش‌های مربوط به مرورگر گوگل کروم «Chrome» که محبوب‌ترین و مورداستفاده‌ترین در این زمینه است را دنبال خواهیم کرد:

مرحله اول: ابتدا مرورگر کروم را باز کرده و در صفحه نخست، بخش بالایی سمت راست، روی منویی که به صورت سه نقطه است کلیک کنید.

مرحله دوم: در منوی باز شده گزینه settings را انتخاب کنید. پس از ورود به تنظیمات روی گزینه«Advanced» که در انتها قرار دارد، کلیک کنید تا امکانات مدیریتی بیشتری در اختیار شما قرار داده شود.

مرحله سوم: وارد بخش «Privacy and security» شوید و روی گزینه «Clear browsing data» کلیک کنید. در این قسمت کوکی‌ها، داده‌های ذخیره شده توسط مرورگر و سابقه جستجو که در گوگل کروم ذخیره شده‌اند را مشاهده خواهید کرد. تیک مربوط به هر کدام را که فعال کنید، با کلیک روی «پاک کردن» همه داده‌ها پاک خواهند شد.

منظور از سرقت کوکی چیست؟

همان‌طور که اشاره کردیم، کوکی یک فایل متنی امن است که نه قادر خواهد بود که ویروسی را انتقال دهد و نه می‌تواند محتویات هارد درایو را بخواند. از طرفی هر کوکی مخصوص یک رایانه یا گوشی می‌باشد. حتماً می‌دانید که تدابیر امنیتی زیادی وجود دارد ولی در عین حال هکرها هم بیکار نمی‌نشینند و از طریق سرقت کوکی اقدام به کلاهبرداری‌های وحشتناک می‌کنند.

مسلماً سرقت اطلاعات از طریق کوکی کار چندان آسانی نیست اما باید اذعان کرد که امری محال و نشدنی هم نخواهد بود. سرقت کوکی به این شکل انجام می‌شود که هکر توسط ابزار خاص بین راه کاربر و سایت قرار گرفته و بسته‌های اطلاعاتی ردوبدل شده را کپی می‌نماید. بعد از آنکه کوکی مناسب را پیدا کرد با اعمال تغییراتی، به جای رایانه کاربر، اطلاعات رایانه و مرورگر خود را وارد کرده و به این ترتیب می‌تواند وارد اکانت کاربر گردد؛ البته بدون استفاده از گذرواژه!

داده‌های موجود در کوکی به صورت عدد ذخیره خواهند شد و شخصی که این سرقت را انجام داده باید بداند چطور اطلاعات رایانه خود و رایانه کاربر را جایگزین نماید. پس از آنکه کوکی تقلبی آماده شد، دیگر سایت قادر به شناسایی اصلی بودن یا تقلبی بودن کوکی نیست و به راحتی هکر وارد سایت خواهد شد. از آن به بعد هر کاری که فرد سودجو تمایل به انجامش داشته باشد، می‌تواند از طریق اکانت کاربر انجام دهد.

حالا دیگر همه چیز را درباره کوکی ها می دانید

اگر اینترنت و استفاده از آن را توسعه‌یافتگی بدانیم، باید گفت که تمام این توسعه و حرکت رو به جلو برای تامین نیازهای بشر و پاسخگویی به خواسته‌های آن‌ها است. بسیاری از اصطلاحاتی که امروز از زبان توسعه دهندگان و کارشناسان فناوری اطلاعات می‌شنویم، شاید تا چندی قبل واژه‌ها و کلماتی بی‌معنی بودند اما حالا اوضاع متفاوت است. همیشه تعداد نظرات متفاوتی نسبت به یک موضوع مطرح بوده و این مورد درباره کوکی‌ها هم صادق است. همان‌طور که در طول مقاله اشاره شد به مقدار کم‌حجمی از اطلاعات که به‌عنوان یک فایل با فرمت متن در حافظه پنهان مرورگر شما ذخیره می‌شود، کوکی می‌گویند. استفاده از کوکی‌ها بسیار ساده است. بدون استفاده از کوکی‌ها، برای وارد شدن به هر سایت باید هر دفعه اطلاعات مربوط به خود را وارد کنید و تا حدودی این کار زمان‌گیر خواهد بود.

همان‌طور که پیشتر هم گفتیم، دنیای اینترنت هر لحظه به‌روز می‌شود و بیشتر توسعه پیدا می‌کند. برای این که بتوانیم در عصر تکنولوژی و فناوری اطلاعات از این پیشرفت‌ها عقب نمانیم، باید دانش خود را منطبق با سرعت این تحولات به‌روزرسانی کنیم. امیدواریم از خواندن این مقاله لذت برده باشید. به نظر شما آیا باید کوکی‌ها را در تمام سایت‌ها قبول کنیم یا خیر؟ آیا شما روش یا روش‌هایی را می‌شناسید که بتوان با کمک آن‌ها، کوکی‌ها را غیرفعال کرد؟ لطفا نظرات و پیشنهادات خود را با ما و دیگر همراهان همیار آکادمی در زیر همین پست به اشتراک بگذارید.