رشد فردی چیست و چرا برای ما اهمیت دارد؟

جهان امروز پر از مشغله و پیچیدگی است. این پیچیدگی و مشغله به قدری زیاد است که انسان‌ها را از فکر کردن درباره شخصیت، رفتار، افکار و باورهایشان بازداشته است. مباحث رشد فردی (Self Development) به ما کمک می‌کند که به خودمان بیاییم و به این باور برسیم که تا وقتی خودمان را درست نکنیم، هیچ چیز تغییر نخواهد کرد.

هدف ما از این مقاله آن است که اهمیت رشد فردی را بیان کنیم و بگوییم چرا این مبحث تا این حد ضروری و سرنوشت‌ساز است. آیا مباحث توسعه فردی می‌تواند جهان را دگرگون کند؟ آیا با مطالعه و تمرین در این زمینه می‌توانیم به رویاهای خودمان دست پیدا کنیم؟ در صورتی که می‌خواهید اولین گام را برای متحول کردن زندگی خود بردارید، تا پایان این مقاله با ما همراه شوید. مطمئن باشید که محتوای قدرتمند، منحصر به فرد و شگفت انگیز این مقاله مانند جرقه‌ای برای خودسازی و محقق کردن رویاهایتان عمل می‌کند.

بفرمایید داستان!

قبل از اینکه بخواهیم به مباحث رشد فردی بپردازیم و بگوییم که چرا این مباحث اهمیت دارد و می‌تواند زندگی یک شخص را متحول کند، اجازه دهید یک داستان تعریف کنیم. این داستان در دل خودش اسرار زیادی دارد:

روزی فرزندی نزد پدرش آمد. پدر که کارهای زیادی داشت و می‌خواست به گونه‌ای فرزندش را مشغول کند، یک برگه از روزنامه که تصویر کره زمین روی آن بود را جدا کرد و به فرزندش داد و از او خواست این تکه‌ها را مانند پازل به هم بچسباند. دو دقیقه بعد فرزند در حالی که تکه‌ها را به درستی به هم چسبانده بود نزد پدر آمد.

پدر که شگفت‌زده شده بود از فرزند باهوشش پرسید: چگونه اینقدر سریع این تکه‌ها را کنار هم قرار دادی؟ مگر پیش از این با نقشه کره زمین آشنا بودی؟ فرزند با لبخند گفت: پشت این تکه‌ها، تصویر یک آدم بود، تصویر آدم را درست کردم و کره زمین خودش درست شد.

 این داستان در واقع اصل و اساس رشد فردی است. در واقع هدف اصلی رشد فردی این است که به ما کمک کند انسان‌های بهتری بشویم. وقتی ما به انسان‌های بهتری تبدیل شدیم، جهان( که مجموعه‌ای از ما انسان‌ها است) به جای بهتری تبدیل خواهد شد. این داستان را همیشه به خاطر داشته باشید و بدانید که تغییر و تحول در زندگی و جهان از خود ما آغاز می‌شود. مسعود لعلی که یکی از بزرگان رشد فردی در ایران است می‌گوید:

آنچه بر تو می‌گذرد، نتیجه چیزی است که در تو می‌گذرد.

حال که اندکی با رشد فردی و تأثیر آن بر انسان و جهان آشنا شدیم، زمان آن رسیده است که سراغ تعاریف و اصول برویم و ببینیم که اصلاً رشد فردی چیست، چرا اینقدر مهم است و چگونه جهان را تحت تأثیر قدرت خودش قرار می‌دهد.

رشد فردی چیست؟

تاکنون تعاریف زیادی از سوی افراد مختلف در مورد رشد و توسعه فردی مطرح شده است و افراد مختلف نظرات گوناگونی در این زمینه ارائه داده‌اند. اگر بخواهیم یک تعریف ساده، مختصر و مفید از رشد فردی ارائه دهیم، می‌توانیم موارد زیر را بیان کنیم:

• تلاش برای بهتر شدن و تعالی
• تلاش و کوشش مداوم برای موفقیت، بهبود شخصی و قرار گرفتن در مسیر درست
• کار و تمرکز روی خود و زندگی‌مان
• کسب آگاهی در مورد خودمان و رسیدن به توانایی تغییر دادن عادت‌ها

در واقع رشد فردی یک فرایند مداوم و پیوسته است که باعث می‌شود انسان از جایگاه روانی، معنوی و مادی که اکنون در آن قرار دارد، به سمت جایگاه و موقعیتی بهتر حرکت کند.

رشد فردی آثار بسیار زیادی در زندگی فردی و اجتماعی ما دارد و باعث می‌شود که بتوانیم به عنوان یک شخصیت بهتر و توانمندتر ظاهر شویم. اگر بخواهیم صادقانه صحبت کنیم باید بگوییم که رشد فردی یکی از اهداف خلقت انسان است. ما آفریده‌ شده‌ایم که به صورت مداوم و بی‌وقفه خودمان را بهتر کنیم، نقاط ضعف خودمان را به نقاط قوت تبدیل کنیم و نقاط قوت را تا حد امکان تقویت نماییم و از این راه، جهان را به جای بهتری برای زندگی تبدیل کنیم. توسعه فردی به قدری مهم است که دغدغه بسیاری از بزرگان جهان در طول دوره زندگی‌شان بوده است. در بخش بعدی این مقاله قصد داریم به دلایل اهمیت رشد فردی در زندگی اشاره کنیم.

رشد فردی؛ یک نیاز یا یک دانش لوکس و دکوری؟!

امروز جایگاه و اهمیت مسئله توسعه فردی برای بسیاری از افراد روشن و آشکار شده است و بسیاری از صاحب‌نظران به روشنی از توسعه فردی به عنوان یک نیاز اساسی یاد می‌کنند. برای این‌که بتوانیم این نیاز را به صورت بهتر و اساسی‌تر مورد بررسی قرار دهیم باید سراغ هرم سلسله مراتب نیازهای انسان یا هرم مزلو برویم. نگاهی به هرم زیر بیندازید:

این هرم در واقع سلسله مراتب نیازهای انسان را به روشنی بیان می‌کند. ارزشمندترین نیاز انسان، خودشکوفایی است. خودشکوفایی(Self Actualization) در واقع رسالتی است که هر انسانی بر عهده دارد و باید بتواند خودش را به آن هدف برساند. سایر نیازهای انسان مبتنی بر کمبود هستند ولی نیاز به خودشکوفایی، یک نیاز مبتنی بر رشد و تعالی است. دانش رشد فردی در واقع همان دانشی است که به ما کمک می‌کند در مسیر ارضای نیاز به خودشکوفایی قرار بگیریم. با کمک گرفتن از این دانش بنیادی می‌توانیم خود را برای موفقیت آماده کنیم و رسالت انسانی خودمان را به انجام برسانیم.

در این بخش یک سوال پیش می‌آید و آن این است که کار در زمینه رشد و توسعه فردی به ما کمک می‌کند که به چه جایگاهی برسیم و چه خصوصیاتی داشته باشیم؟ در ادامه به چند مورد از این خصوصیات اشاره شده است:

1. واقعیت را آن‌گونه که هست می‌پذیریم و تا حد امکان برای بهتر کردن آن تلاش می‌کنیم
2. در برخورد با خودمان و دیگران واقع‌بینانه رفتار می‌کنیم.
3. خود را با سایر انسان‌ها برابر و برادر می‌دانیم و تا حد امکان تلاش می‌کنیم که باری از دوش بشریت برداریم.
4. در تمامی عرصه‌ها، عقل را به میدان می‌آوریم.
5. مسئولیت‌پذیری و سخت‌کوشی به بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی ما تبدیل می‌شود.
6. نقاط قوت و ضعف خود را می‌شناسیم، آن‌ها را می‌پذیریم و برای بهبود وضعیت خودمان تلاش می‌کنیم.

مواردی که بیان شد تنها برخی از خصوصیات کسانی است که در مسیر رشد فردی قرار می‌گیرند و تلاش می‌کنند که به خودشکوفایی برسند. در این بخش از مقاله با هرم مزلو آشنا شدیم و دانستیم که رشد فردی یک دانش لاکچری نیست بلکه یک نیاز همگانی و انسانی و رسالتی است که هر انسانی بر دوش دارد. در صورتی که تمایل دارید اطلاعات بیشتری در مورد سلسله مراتب نیازهای انسان کسب کنید، پیشنهاد می‌شود مقاله هرم مازلو را مطالعه کنید.

چرا رشد فردی تا این حد اهمیت دارد و باید به آن بپردازیم؟

اکنون که جایگاه رشد فردی را در هرم مزلو بیان کردیم و نشان دادیم که این دانش و مهارت یک نیاز اساسی محسوب می‌شود، می‌خواهیم با فلسفه و چرایی این نیاز آشنا شویم. در واقع می‌خواهیم بفهمیم که چرا رشد فردی اینقدر اهمیت دارد؟ چه لزومی دارد که در زندگی خودمان به رشد فردی بپردازیم؟ در ادامه دلایل را یکی پس از دیگری بیان می‌کنیم:

۱٫ شما را از دایره راحتی خودتان خارج می‌کند

تمامی انسان‌ها یک دایره امن یا دایره راحتی برای خودشان دارند که ترجیح می‌دهند همیشه در آن دایره باقی بمانند ولی بسیاری نمی‌دانند که ماندن در این دایره به معنای آرامش و آسایش نیست بلکه به معنای عدم رشد و پیشرفت است. کسانی که در این دایره می‌مانند ممکن است طی چندین سال در یک جایگاه ثابت بمانند و نتوانند آن‌طور که شایسته آن‌ها است رشد و پیشرفت کنند.

اولین مزیتی که رشد فردی دارد، این است شما را از دایره راحتی و آسایشی که دارید، خارج می‌کند. توسعه فردی به قدری قدرتمند و توانا است که می‌تواند انسان را از دایره راحتی خارج و به رشد و حرکت وادارد. در واقع رشد فردی به منزله سوختی است که جتِ رشد و پیشرفت را درون شما روشن می‌کند و باعث می‌شود که با سرعتی بالا به سمت جلو حرکت کنید.

فرض کنید که در یک حوزه تخصصی مشغول کار و فعالیت هستید. مسلماً در این زمینه برخی از بخش‌ها را بیش از بخش‌های دیگر دوست دارید و این طبیعی است. برخی از افراد در کسب و کار خودشان از یک کار خاص تنفر دارند در حالی که موفقیت و رشد کسب و کار آن‌ها به همان عامل بستگی دارد.

به عنوان مثال کسی را در نظر بگیرید که از ضبط ویدیو و انتشار ویدیوی زنده(لایو) در اینستاگرام تنفر دارد ولی می‌داند که این کار کمک زیادی به رشد کسب و کار او می‌کند. اهمیت رشد فردی اینجا مشخص می‌شود. اینجاست که رشد فردی وارد میدان می‌شود و آن شخص را از دایره راحتی (ضبط نکردن ویدیو) خارج می‌کند و به سمت حرکت و پیشرفت(ضبط و انتشار ویدیو) سوق می‌دهد.

از این مثال‌ها زیاد است. یکی دیگر از این موارد، سخنرانی در جمع است که خیلی از افراد توان آن را ندارند. این در حالی است که دانش و مهارت زیادی دارند که با سخنرانی خودشان می‌توانند آگاهی درخشانی به دیگران ببخشند ولی عدم اعتماد به نفس جلوی سخنرانی آن‌ها در جمع را می‌گیرد. این افراد با کار روی اعتماد به نفس و مهارت سخنرانی می‌توانند به سخنران‌های توانا و نمونه‌ای تبدیل شوند. قرآن که یک معجره الهی است در آیه ۲۱۶ سوره بقره به این موضوع اشاره دارد:

چه بسا چیزی را خوش نداشته باشید حال آن که خیر شما در آن است و یا چیزی را دوست دارید و حال آنکه به زیان شماست.

یک بار دیگر ترجمه این آیه را بخوانید. متوجه می‌شوید که دایره راحتی فقط شامل عقب‌نشینی و عدم تحرک نمی‌شود. گاهی زیاده‌روی خودش نوعی دایره راحتی محسوب می‌شود و به زیان ما عمل می‌کند. به عنوان مثال پرخوری و ورزش نکردن را در نظر بگیرید. این دو عامل مسبّب بسیاری از بیماری‌ها است. چاقی و ورزش نکردن به قدری مضر است که می‌تواند زندگی انسان را به کلی مختل کند.

در چنین مواقعی رشد فردی به میدان می‌آید و از انسان می‌خواهد که از دایره راحتی(پرخوری و ورزش نکردن) خارج شود و یک رژیم غذایی سالم را انتخاب کند و در کنار این رژیم، ورزش را به یکی از عادت‌های روزمره خودش تبدیل کند. بنابراین رشد فردی در عرصه‌های مختلف می‌تواند عمل کند و رشد و پیشرفت را برای انسان به ارمغان بیاورد.

۲٫ رشد فردی به شما کمک می‌کند نقاط قوت و ضعف خود را بشناسید

توسعه فردی باعث می‌شود نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی کنید. وقتی این موارد را شناسایی کردید، باید دو نوع رفتار را در پیش بگیرید:

1. باید بتوانید نقاط ضعف خود را در گام نخست کمرنگ کنید، سپس آن‌ها را از بین ببرید و اگر بتوانید نقاط ضعف را به نقاط قوت خودتان تبدیل کنید.
2. وقتی نقاط قوت خود را شناسایی کردید، زمان آن است که روی آن‌ها کار کنید و آن‌ها به یک مزیت رقابتی برای خودتان تبدیل کنید.

شناخت نقاط قوت و ضعف کار آسانی نیست. نیاز به تفکر و نوشتن این تفکرات روی کاغذ دارد. یکی از شایع‌ترین مشکلات افراد، خجالت از صحبت کردن در جمع است. برخی از افراد ممکن به قدری خجالت‌زده شوند که تمام وجودشان عرق کند. این افراد برای موفقیت باید بدانند که این نقطه ضعف را دارند. سپس با انجام تمرین‌های لازم، این نقطه ضعف را کمرنگ کنند، سپس آن را از بین ببرند. یعنی از نظر عزت نفس به جایی برسند که سخنرانی در جمع برایشان به یک امر کاملاً عادی تبدیل شود. حتی گاهی افرادی که خجالتی هستند و از سخنرانی واهمه دارند، به جایی می‌رسند که نقطه ضعف برایشان به یک نقطه قوت تبدیل می‌شود و می‌توانند با قدرت تمام در جمع سخنرانی کنند و به عنوان یک سخنران شناخته شوند.

۳٫ خودشناسی شما را تا سطح قابل قبولی افزایش می‌دهد

اساتید موفقیت و رشد فردی بر این باور هستند که خودشناسی، مادر تمام علوم است. شخصی که خودش را به خوبی بشناسد، ارزش‌های خودش را بداند و نقاط ضعف و قوت خودش را شناسایی کند، به خودشناسی رسیده است. درست است که رشد فردی به منزله نیروی محرکه عمل می‌کند و ما را به سمت رشد و پیشرفت سوق می‌دهد ولی یک وظیفه اساسی هم بر عهده دارد و آن وظیفه آن است که انسان را به خودشناسی برساند؛ زیرا تا زمانی که انسان به خودشناسی نرسد نمی‌تواند آن‌گونه که باید و شاید برای رشد و توسعه فردی خودش تلاش کند. رشد فردی به افراد این اجازه و امکان را می‌دهد که نگاهی صادقانه و بدون بزرگ‌بینی یا کوچک‌بینی به درون خودشان داشته باشند و بفهمند که چه حوزه‌هایی از زندگی آن‌ها به رشد و بهبود احتیاج دارد.

۴٫ به بهبود سلامت و بهداشت روانی شما کمک می‌کند

یکی دیگر از دلایل اهمیت توسعه فردی برای افراد مختلف این است که باعث می‌شود به سطح قابل قبولی از بهداشت و سلامت روانی دست پیدا کنند. یک کتاب در زمینه رشد فردی مانند کتاب باشگاه ۵ صبحی ها اثر رابین شارما را بردارید و مطالعه کنید. وقتی کتاب تمام شد، از خودتان سوال کنید که این کتاب چه اثرات حیرت‌آور و شگفت انگیزی روی نگرش، زندگی و سلامت روان شما گذاشته است؟ به همین خاطر است که در عنوان این بخش اعلام کردیم که رشد و توسعه فردی به قدری قدرت دارد که باعث می‌شود از سلامت و بهداشت روانی بهتری برخوردار شوید.

کتابی به نام نگرش مثبت اثر جف کلر وجود دارد که پس از خواندن آن می‌توانید با مفهوم و آثار نگرش مثبت آشنا شوید و بفهمید که داشتن چنین نگرشی تا چه اندازه می‌تواند تأثیرگذار باشد و زندگی شما را دگرگون کند. این نگرش از نظر روانی می‌تواند شما را به انسانی بهتر تبدیل کند.

۵٫ توسعه فردی به زندگی شما جهت می‌دهد

معنی‌دار کردن و جهت دادن به زندگی افراد یکی دیگر از دلایل اهمیت توسعه فردی است. این کار واقعاً آسان نیست. پیش از این افرادی بوده‌اند که معنای زندگی خود را به معنای واقعی از دست داده‌اند و با انواع و اقسام افسردگی و بیماری‌های روانی دست و پنجه نرم می‌کرده‌اند ولی با کمک دانش رشد فردی توانسته‌اند زندگی خودشان را بهبود ببخشند.

دانش توسعه فردی به قدری قدرتمند و انگیزه‌بخش بود که توانست این افراد را از خواب غفلت بیدار کند و به آن‌ها ثابت کند که زندگی واقعاً ارزشمند است و ارزشش را دارد که برای موفقیت یک بار دیگر از جای برخیزند و به تلاش و کوشش ادامه بدهند. این دانش به زندگی افرادی که افسرده شده بودند جهت بخشید و کاری کرد که آن‌ها بالاخره موفق شوند.

۶٫ به ذهن افراد، توجه، تمرکز و شفافیت می‌بخشد

یکی دیگر از موهبت‌های رشد و توسعه فردی، شفافیت ذهنی است. در حال حاضر همه ما داریم در دنیایی زندگی می‌کنیم که پر از سردرگمی، اختلال و عدم شفافیت است. اگر اندکی در حوزه رشد فردی مطالعه کنید، متوجه خواهید شد که لازم است با خیلی از مسائلِ بیهوده که باعث اختلال در تمرکز ما می‌شوند، خداحافظی کنیم. یکی از این مسائل اخبار است که در چند سال اخیر، توجه و تمرکز ذهنی را از بشریت گرفته و تکه تکه کرده است. یکی از کتاب‌های خوب در زمینه توسعه فردی که به ما کمک می‌کند، شفافیت ذهنی ازدست‌رفته خود را بازیابیم، کتاب هنر شفاف اندیشیدن اثر رولف دوبلی است.

۷٫ به ما کمک می‌کند در زندگی تصمیم‌های بهتری بگیریم

یکی از مهم‌ترین دلایلی که باعث می‌شود رشد فردی در زندگی ما مهم‌ و موثر شود این است که قدرت گرفتن تصمیم‌های بهتر را به ما هدیه می‌کند. قدرت تصمیم‌گیری در جهان امروز به یک «باید» تبدیل شده است. در جهان امروز به هر جا که نگاه کنید، متوجه می‌شوید که کلی گزینه پیش روی شما قرار دارد. به عنوان مثال بازار کتاب را ببینید. در هر زمینه کلی کتاب وجود دارد و میزان این کتاب‌ها به قدری زیاد است که حتی در حوزه تخصصی خودمان هم نمی‌توانیم همه کتاب‌ها را بخوانیم و مجبور هستیم که دست به انتخاب کتاب‌های خوب بزنیم. البته همیار آکادمی یکی از مجموعه‌های منحصر به فردی است که تلاش می‌کند کتاب‌های خوب را گلچین کند و خلاصه‌ای از آن‌ها را در اختیار مخاطبان خود قرار دهد.

در صورت تمایل به آشنایی با گلچین کتاب‌های همیار آکادمی به بخش معرفی همیار آکادمی مراجعه کنید. در زمینه‌های دیگر هم همین ماجرا وجود دارد. یکی از اهداف و رسالت‌های رشد و توسعه فردی این است که به ما قدرت انتخاب و تصمیم‌گیری بدهد و از اتلاف زمان، هزینه و انرژی ما جلوگیری کند.

۸٫ به بهبود رابطه ما با جهان و انسان‌ها کمک می‌کند

وقتی فرد روی بهبود فردی خودش کار می‌کند، یک اتفاق مهم پیرامون او رخ می‌دهد: روابط او با سایر انسان‌ها و محیط پیرامونش بسیار خوب می‌شود. درست است که این اتفاق به تدریج رخ می‌دهد ولی با گذشت زمان به راحتی می‌توانیم این دگرگونی در روابط فرد را درک کنیم و ببینیم که چقدر تغییر کرده است. وقتی تلاش می‌کنیم خودمان را تغییر دهیم، قطعاً اتفاق‌هایی که پیرامون ما می‌افتد هم تغییر می‌کند. یکی از این اتفاق‌ها، روابط ما است.

رشد فردی تأثیر عمیق و شگفت‌انگیزی روی روابط ما می‌گذارد. یکی از روش‌های مهم و کلیدی برای غلبه بر مشکلات و ساختن روابط عالی و موثر این است که نگاهی به درون خودمان بیندازیم و مشکلاتی که در درون ما وجود دارد و روی روابطمان تأثیر می‌گذارد را برطرف کنیم.  وقتی که به خوداتکایی برسیم و تصور مثبتی از خودمان داشته باشیم، قطعاً دیگران را هم بهتر درک می‌کنیم و می‌توانیم ارتباط خوبی با آن‌ها برقرار کنیم.

فرآیند رشد فردی را از همین حالا شروع کنید

رشد و توسعه فردی موضوعی است که به انسان این اجازه را می‌دهد که روی خودش و تمام جهان تأثیری مثبت و عمیق بگذارد. در صورتی که شما هم تمایل دارید جهان را به جای بهتری برای زندگی تبدیل کنید، توسعه فردی بهترین جاده‌ای است که شما را به مقصدتان می‌رساند. در صورتی که از این مقاله و محتوای آن لذت بردید، پیشنهاد می‌شود که مقاله ۲۰ فیلم انگیزشی موفق سینمای جهان را مطالعه کنید. این مقاله ۲۰ فیلم را به شما معرفی می‌کند که هر کدام از آن‌ فیلم‌ها برای متحول کردن زندگی یک شخص کافی است.

نظرتان در مورد این مقاله چیست؟ تاکنون برای رشد و توسعه فردی خودتان چه گام‌هایی برداشته و از چه ابزارهایی استفاده کرده‌اید؟ از نظر شما موثرترین روش برای رشد فردی چیست؟ لطفاً نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.